Wątroba – opis narządu
Wątroba jest narządem położonym wewnątrzotrzewnowo pod przeponą, głównie w prawym podżebrzu. U dorosłego człowieka jej masa waha się w granicach 1300–1700 g. Wątrobę można podzielić na cztery części:
– lewy płat,
– prawy płat,
– płat czworoboczny,
– płat ogoniasty.
Krew doprowadzana jest do wątroby tzw. żyłą wrotną wątroby, którą przepływa odtlenowana krew, m.in. z żołądka i jelit. Jest ona bogata w składniki odżywcze, które są przechwytywane przez wątrobę, a następnie przetwarzane. Krew bogata w tlen doprowadzana jest tzw. tętnicą wątrobową. Trzy żyły wątrobowe odprowadzają krew z wątroby do prawego przedsionka serca. Wątroba ma również bardzo duże zdolności regeneracyjne, niestety długotrwałe uszkodzenia mogą doprowadzić do zaburzeń jej regeneracji.
Wątroba – funkcje
Wątroba wykazuje szereg funkcji, bez których organizm człowieka nie mógłby prawidłowo funkcjonować. Można je podzielić na funkcje: detoksykującą, metaboliczną, filtracyjną oraz magazynującą. Wątroba m.in.:
– magazynuje żelazo oraz witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, K) i witaminę B12,
– posiada zdolność wytwarzania oraz magazynowania enzymów,
– wytwarza, gromadzi oraz uwalnia glukozę,
– przekształca nadmiar glukozy w glikogen lub tłuszcz,
– rozkłada lipidy do kwasów tłuszczowych,
– wątroba ma również zdolność przetwarzania puryn w kwas moczowy,
– przekształca węglowodany oraz białka w tłuszcze,
– syntetyzuje lipoproteiny, cholesterol i fosfolipidy,
– wytwarza albuminy oraz białka, czynniki krzepnięcia znajdujące się w osoczu,
– neutralizuje toksyny, m.in. alkohol, przez co wykazuje działanie odtruwające,
– bierze udział w przemianie hemu na bilirubinę,
– wytwarza żółć niezbędną do metabolizmu tłuszczów,
– toksyczny amoniak przekształca w mocznik,
– wytwarza polisacharyd, tzw. heparynę,
– bierze udział w termoregulacji organizmu,
– dzięki fagocytozie pełni również funkcje immunologiczne.
Wątroba – najczęstsze choroby
Wątroba ze względu na szereg funkcji w organizmie stale jest narażona na różnego typu uszkodzenia, m.in. przez wirusy, bakterie, pasożyty oraz alkohol. Istnieją również wrodzone choroby wątroby, które bardzo często mogą prowadzić do marskości wątroby, jej niewydolności, nowotworu i wielu innych. Niestety choroby wątroby ze względu na częsty brak objawów są wykrywane już w zaawansowanym stadium, przez co ich leczenie bywa problematyczne. Do najczęstszych chorób wątroby zaliczamy:
– wirusowe zapalenie wątroby typu A-E,
– marskość wątroby,
– guzy wątroby,
– alkoholowe stłuszczenie wątroby,
– niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby,
– chorobę Wilsona,
– hemochromatozę,
– raka wątroby,
– autoimmunologiczne zapalenie wątroby.
Objawy chorób wątroby
Choroby wątroby bardzo często przebiegają bezobjawowo, zdarzają się jednak przypadki, w których objawy występują, a są to m.in.:
– żółtaczka spowodowana podwyższonym poziomem bilirubiny,
– wodobrzusze,
– powiększona wątroba,
– krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego,
– problemy z trawieniem,
– ból w okolicach wątroby,
– słaba koncentracja,
– brak energii,
– bóle głowy,
– depresja,
– słaba pamięć,
– zaburzenia snu,
– nieprzyjemny zapach z ust,
– charakterystyczne brązowe plamy na skórze,
– upośledzenie prawidłowej gospodarki przez cukier oraz insulinę w organizmie.
Co ciekawe, wątroba nie jest narządem unerwionym, w związku z czym ból odczuwany jest w wyniku jej powiększenia i uciskania innych narządów.
Przyczyny i leczenie chorób wątroby
Jedną z najczęstszych przyczyn występowania chorób wątroby są zakażenia wirusami typu A, B, C, D oraz E. Wirusowe zapalenie wątroby (WZW) typu A najczęściej przenoszone jest drogą pokarmową. Nie pociąga za sobą groźnych powikłań zdrowotnych. Do zakażenia WZW typu B oraz typu C najczęściej dochodzi przez kontakt z zakażoną krwią oraz poprzez stosunki seksualne. W przypadku WZW typu B organizm sam pokonuje wirusa oraz nabywa odporności na resztę życia, natomiast WZW typu C należy leczyć lekami przeciwwirusowymi. Wirusowe zapalenie wątroby typu D oraz typu E rzadko występują w Polsce. Do zakażenie zwykle dochodzi po wyjeździe do egzotycznych krajów lub podczas bliskiego kontaktu z osobą, która właśnie wróciła z takiej podróży.
Obok wirusowego zapalenia wątroby równie częstą chorobą jest marskość wątroby. Jej powodem jest alkoholizm lub częste spożywanie alkoholu w niewielkich ilościach. Marskość wątroby może doprowadzić do zmian nowotworowych. Spożywanie alkoholu, nadwaga, niska aktywność fizyczna, niektóre leki przyjmowane długotrwale mogą również powodować alkoholowe stłuszczenie wątroby. Można ją jednak łatwo wyleczyć, jeśli zmienimy nawyki żywieniowe oraz ograniczymy spożywanie alkoholu.
Profilaktyka chorób wątroby
Najskuteczniejszym sposobem uniknięcia chorób wątroby jest prowadzenie zdrowego trybu życia. Bardzo dużą rolę odgrywają tutaj nawyki żywieniowe. U osób, u których występują nadwaga lub otyłość, konieczna jest redukcja masy ciała przez dostarczanie mniejszej liczby kilokalorii wraz z dietą oraz zwiększenie aktywności fizycznej. W diecie powinno znajdować się jak najwięcej warzyw i owoców, głównie surowych oraz w postaci świeżo wyciskanych soków. Do diety warto również włączyć awokado, które ze względu na dużą zawartość glutationu pomaga oczyszczać wątrobę, oraz karczochy, które dzięki zawartości cynaryny wspomagają produkcję żółci i działają odtruwająco.
Należy również wybierać produkty z pełnego przemiału w celu dostarczenia organizmowi odpowiedniej ilości błonnika. Najlepiej wybierać również chude mięso, ryby, jaja oraz wędliny drobiowe jako pełnowartościowe białka zamiast tłustego mięsa czerwonego. Warto włączyć do diety zdrowe tłuszcze, takie jak oliwa z oliwek, olej kokosowy, olej z orzechów włoskich, nasiona, pestki oraz orzechy zamiast słabej jakości margaryn. Posiłki warto przyprawiać świeżymi ziołami, czosnkiem, cynamonem i imbirem. W celu profilaktyki chorób wątroby zaleca się również stosowanie ziół takich jak ostropest plamisty, mniszek lekarski, ziele dziurawca.
Zioła te są polecane głównie ze względu na zawartość antyoksydantów, dzięki czemu wspomagają regenerację wątroby. Mają właściwości żółciopędne, przeciwzapalne oraz wspomagające trawienie. Ich regularne spożywanie wspomaga prawidłowe funkcjonowanie wątroby oraz pomaga oczyścić ją z nagromadzonych toksyn. Prawidłowo zbilansowana dieta powinna dostarczać dużo witamin, składników mineralnych, antyoksydantów oraz błonnika. Obok zdrowej diety równie ważne jest prawidłowe nawodnienie organizmu. Zaleca się wypijanie minimum 1,5 l wody mineralnej w ciągu dnia. Szczególnie ważne jest również unikanie spożywania mocnej kawy, herbaty oraz dużych ilości alkoholu, najlepiej spożywać tygodniowo 2 lampki wytrawnego czerwonego wina. Należy również unikać długotrwałego przyjmowania dużych ilości leków, które znacznie osłabiają wątrobę.
W celu zapobiegania występowaniu ewentualnych chorób wątroby warto również unikać ryzykownych zachowań seksualnych. Należy zwracać uwagę na wszelkie kontakty z krwią osób, które mogą być zakażone. Wszystkie naruszenia ciągłości skóry, takie jak tatuaże czy piercing, powinny być wykonywane w sterylnych warunkach w celu eliminacji ewentualnych zagrożeń.
Sabina Bachleda-Szeliga
Dietetyk kliniczny
Bibliografia
Juszczyk J., Wątroba – budowa i funkcje, gastrologia.mp.pl/choroby/watroba/50948,watroba-budowa-i-funkcje (2.11.2017).
Jakie objawy wskazują, że wątroba jest chora? Jak rozpoznać problemy z wątrobą?, wylecz.to/pl/choroby/uklad-pokarmowy/jakie-objawy-wskazuja-ze-watroba-jest-chora-jak-rozpoznac-problemy-z-watroba.html#popupClose (2.11.2017).
Banach L., Zmiany na skórze mogą sygnalizować problemy z wątrobą. Na co zwrócić uwagę?, medonet.pl/zdrowie/zdrowie-dla-kazdego,skorne-manifestacje-chorob-watroby,galeria,379488.html (2.11.2017).
Komentarze